AİZONAİ
ZEUS TAPINAĞI
Aizanoi’a yerleşimlerin kesin olarak ne zaman başladığı bilinmemekle birlikte, ilk yerleşimlerin Zeus tapınağı etrafında olduğu düşünülmektedir. Söz konusu bölgede ilk olarak yerleşimin M.Ö. 2000’lere dayandığı söylenmektedir. Kentte yapılan araştırmalarda ve kazı çalışmalarında özellikle Zeus Tapınağı’nın bulunduğu alanda, M.Ö. 3000 yıllarına tarihlenen buluntulara rastlanılmıştır.
AİZANOİ ANTİK KENTİ
Aizanoi’un kuruluşuyla ilgili, Roma dönemi öncesine ait bilgiler oldukça sınırlıdır. Kent, Roma egemenliğine kadar Pergamon ile Bithynia krallıklarının mücadelesine tanıklık etmiştir. Bithynia Krallığı, güneye doğru genişleme hedefleri için stratejik bir konumda bulunan Aizanoi’a sahip olmak istemiştir. Fakat Pergamon ve Bithynia Krallıkları arasındaki mücadelenin sonucunda Aizanoi, I. Attalos (M.Ö.216-213) egemenliğindeki Pergamon Krallığı’na dâhil olmuştur.
AİZANOİ
Tarihte bilinen ilk borsa faaliyetlerine Aizanoi Antik Kenti’nin
pazar yeri Macellum’da rastlanır. Ticari ve sosyal açıdan önemli
bir merkez olan ve medeniyetin şekillenmesinde mühim katkıları
bulunan Aizanoi, kültürel mirasımızın değerli bir parçasıdır.
Halk Yatırım olarak, görkemli Aizanoi mirasının günümüze
taşınması için 2013 yılında kazı çalışmalarına sponsor olarak vermeye başladığımız desteği artırarak devam ettirmekten ötürü gururluyuz.
MACELLUM
İLK KAZI
Antik çağlarda Phrygia olarak bilinen ve günümüz Afyonkarahisar, Eskişehir ve Kütahya illerini kapsayan bölge içerisinde, Kütahya’nın 50 km güneybatısındaki Çavdarhisar sınırları dahilinde yer alan ve oldukça geniş alana yayılan muazzam değere sahip bu antik kenti Gediz ve Porsuk çevreler. 1824 yılında keşfedilen Aizanoi için ilk kazı 1926 yılında yapılmıştır. 1970 yılında Gediz depremi sonrasında Macellum kalıntılarının ortaya çıkması Aizanoi Antik Kenti’nin finans tarihindeki en önemli merkezlerden biri olduğunu gözler önüne sermiştir.
YUVARLAK YAPI
Dünyanın ilk borsa alanı olduğu tahmin edilen Macellum’un duvarlarında Roma İmparatoru Diocletianus’un enflasyonla mücadele için çıkarmış olduğu kararname bulunmaktadır. Kararname, Anadolu’da tüm detayları korunmuş tek örnektir.
MACELLUM
5 bin yılı aşan tarihi boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği
yapmış olan Aizanoi Antik Kenti, dünyanın bilinen ilk borsa
yapısı Macellum’u da içinde barındırıyordu. Aizanoi'un canlı bir
ticari hayatı vardı ve bu ticaret Macellum'da şekilleniyordu.
M.S. 300 yılında Macellum’da yer alan enflasyonla mücadele
kararnamesi bugünün istikrar politikalarına benzerliği ile
dikkat çekiyor.
Yuvarlak bir pazar alanı olan Macellum’u
geçmişteki diğer pazar yerlerinden ayırıp borsanın temellerinin
atıldığı bir yer haline getiren, yapının duvarlarında bulunan
fiyat düzenlemeleridir. Pazar yerinde bulunan malların ederinin
üst limitlerini belirleyen bu düzenlemeler sayesinde gerçeği
yansıtmayan fiyatlara müsaade edilmez ve yüksek enflasyonla
mücadele hedeflenir.
AVRUPA’DA BORSA
Dünya’da alım ve satımın olduğu her coğrafyada “borsa” bir şekilde ortaya çıkmış ve zamanla belirli kurallarla düzenlenmiştir.
Borsanın 2000 yıla dayanan tarihi Anadolu topraklarında başlamıştır. Roma şehirlerinde temel taşları oturtulmuş, Orta Çağ’da hızlanan deniz ticaretine bağlı olarak gelişmiş ve hisse senedi el değiştirmeleri başlamıştır. Orta Çağ sonrasında borsanın bugünkü yaygın duruma ulaşması, belirli trendlere bağlı olmadan farklı bölgelerde, farklı zamanlarda gerçekleşmiştir.
Borsa Kelimesinin Kökeni Nedir?
AVRUPA’DA BORSA
Kıtaların keşfi ve deniz yollarının açılması dünyanın en uzak
noktaları ile ticaret yapılmasını mümkün kıldı. Anvers, deniz
ticareti için önemli bir merkezdi. Belçika’nın liman kenti
Anvers’te yoğun ticari faaliyetler, bir borsa kurulması ihtiyacı
doğurdu ve iş insanları Anvers Borsası’nda ilk ticari
faaliyetlere böylelikle başladı.
Deniz yolu ile genişleyen
ticaret ağının yerleşik ilk işlevsel borsasına ev sahipliği
yapan şehirde borsa işlemleri için kullanılan bir hanın
girişinde “Borsa kapısı tüm insanlığa açıktır.” yazdığı
belirtilir.
15.yy’dan itibaren hızla gelişim gösteren deniz
ticareti sayesinde, Hollanda, Belçika, İtalya, İspanya ve
İngiltere krallıkları, uzak kıtalar da dahil olmak üzere pek çok
bölgede ticaret merkezleri kurdu. Bu merkezlerde alım satım
işlemleri iş insanları için ticari senetler ve kredi belgeleri
kullanıldı. Ticari senet kullanımı gittikçe yaygınlaştı ve
belirlediği çeşitli kurallar çerçevesinde senetler el
değiştirmeye başladı. Bu evraklar ve poliçelerin borsa
faaliyetlerinde kullanılması borsanın gelişiminin de ilk
aşamasını oluşturur.
NEW YORK HİKAYESİ
NEW YORK HİKAYESİ
New York Menkul Kıymetler Borsası’nın kuruluş hikayesi 18.
yüzyılın sonlarına kadar uzanır. 1792 yılının 17 Mayıs’ı bir
bahar günü 24 New Yorklu broker (Komisyoncu), 68 Wall Street’te,
bir çınar ağacının altında buluşur ve aralarında hisse senedi
ile bono alım satımı yaparlar.
Wall Street’te hava yağmurlu ve
çınar ağacının altı borsa faaliyetleri için elverişsiz ise bu
görüşmelere Tontine Coffee House adında bir kahve dükkanında
devam ederler. Ardından alım satım faaliyetlerine buğday ve
tütün gibi emtia ticareti de dahil olur. New Yorklu brokerların
işlemler için kendi aralarında koydukları kuralların ismi de
“Çınar Ağacı Anlaşması” (Buttonwood Agreement) olarak tarihteki
yerini alır.
Bu anlaşmanın kısaca iki koşulu vardır: Birinci
koşul; Broker’lar sadece kendi aralarında anlaşırlar, böylelikle
müzayedecileri saf dışı bırakabilirler. İkinci koşul; işlemler
%0,25 komisyon oranı üzerinden gerçekleştirilir.
New York, 17.
yy. itibarıyla finansal merkez ünvanını Philadelphia’dan
aldığında, New York Borsası’nın hikayesi de talihi de değişir.
İşlem gören menkul kıymetlerin artması ile birlikte bu genç
piyasa, 8 Mart 1817’de, çınar ağacının gölgesinden, 40 Wall
Street’te kiralık bir salona taşınır. Böylelikle Çınar Ağacı
Anlaşması resmileşerek New York Borsa ve Piyasası Kurulu’na
dönüşür ve yeni kurallar ile kendisine özgü yeni bir “anayasa”
oluşturulur.
OSMANLI’DA BORSA
OSMANLI’DA BORSA FAALİYETLERİ
1854 Kırım Savaşı, Osmanlı’da borsa faaliyetleri adına bir dönüm
noktasıydı. Savaş süresince oluşan borçlar, menkul değerler
borsasının kurulmasını hızlandırdı. Savaşın finansmanını
sağlamak amacıyla Osmanlı İç Borçlanma Tahvilleri çıkarılmaya
başladıktan hemen sonra, İstanbul’da Galata ve çevresinde
gayrimüslim bankerler bu tahvillere yoğun ilgi gösterdi.
1864
yılında bir dernek çatısı altında toplanan Galata bankerleri
Avrupa borsalarındaki hızlı gelişmelere paralel olarak
Türkiye’de bir borsa kurulmasına öncülük ettiler. 1866 yılında
alacaklı devletlerin de desteği ile Dersaadet Tahvilat Borsası
kuruldu. 40 yıl sonra, 1906 yılında çıkarılan bir nizanname
(Tüzük) ile borsanın adı Esham ve Tahvilat Borsası olarak
değişti.
CUMHURİYET BORSA
CUMHURİYET DÖNEMİNDE BORSA FAALİYETLERİ
1. Dünya Savaşı’nın tahribatını giderme çalışmalarının
içerisinde Osmanlı’nın son döneminde tamamen yok olmuş olan
borsanın yeniden canlandırılması da yer aldı. Çıkarılan yeni bir
kanun ve bu kanuna istinaden ilan edilen nizamname ile “İstanbul
Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsası” adı ile daha çok Fransız
sistemine yakın bir borsa nihayet kuruldu.
Ancak daha sonra
borsanın başkente taşınması ve kambiyo kontrolü kararı ile borsa
işlevini yitirdi, faaliyetler neredeyse durma noktasına geldi.
Borsa, sanayi yönünden zayıf olan Ankara’da bulunduğu dönemde
hiçbir gelişme gösteremedi.
Menkul Kıymetler Borsası’nın
faaliyetlerini Ankara’da sürdüremeyeceği anlaşıldığında tekrar
İstanbul’a dönme kararı alınsa da tasarruf sahiplerinin büyük
zararlara uğraması, bankerler krizi ve spekülatif müdahaleler
borsaya olan güvenin kaybolmasına neden olmuştu.
Menkul
Kıymetler Borsası, yetkilerinin de kısıtlanması ile uzun süre
işlevsizliğini sürdürecek ve tüm bu olumsuz şartlar yeni bir
sistem arayışına neden olacaktı.
1981 yılında Sermaye Piyasası
Kanunu’nun çıkarılması ile Menkul Kıymetler Borsası’nın
faaliyetlerinin yeniden ivme kazanabilmesi için çeşitli
tedbirler alındı. Mevcutta bulunan Menkul Kıymetler ve Kambiyo
Borsaları Kanunu’nun yerini 6 Ekim 1983 tarihinde Menkul
Kıymetler Borsaları Kanun Hükmünde Kararname ve Menkul Kıymetler
Borsalarının Kuruluş ve Çalışmaları yönetmeliği aldı.
Borsa İstanbul
3 Nisan 2013 tarihinde Sermaye Piyasası Kurulu’nca hazırlanıp onaylanan Borsa İstanbul, Recep Tayyip Erdoğan’ın ilk gongu çalması ile faaliyetlerine başladı ve sermaye piyasasındaki tüm borsaları kendi çatısı altında topladı. Borsada rekorlar çok gecikmeden geldi. Birleşmeden yalnızca bir ay sonra Mayıs ayında BIST100 Endeksi 93.178,87 puan ile tarihi zirveye ulaştı.
Ağustos ayında Türkiye’deki tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri aynı platform altında, VİOP’ta işlem görmeye başladı. Eylül ayında Pay Piyasası’nda 7.5 milyar TL ile günlük işlem hacmi rekoru kırıldı. Aralık ayındaki VOB-VİOP birleşmesi sonrası 3.3 milyar TL ile VİOP’ta işlem hacmi rekoru da kırılarak Borsa İstanbul tarihinde birçok ilke imza atıldı.
YAKIN DÖNEMDE BORSA FAALİYETLERİ
31 Ekim 1985 tarihinde ise İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği kabul edildi. Aynı yıl 26 Aralık tarihinde borsa tekrar açıldı ve 2 Ocak 1986’da ilk seansını gerçekleştirdi. Sembolik olarak satışa çıkarılan Boğaziçi Köprüsü’ne ait gelir ortaklığı senedinin satışıyla ilk gong çalındı.
120 yıllık bir geçmişe sahip olan Osmanlı-Türkiye borsacılığı tarihi için yeni ve modern bir dönem böylece başlamış oluyordu.
1989 yılına gelindiğinde borsayla ilgili çok önemli 2 karara imza atıldı. Bunlar, 104 milyon dolarlık Türkiye Fonu ve yabancı yatırımcılara Türkiye'deki her türlü menkul kıymete yatırım yapabilme ve karlarını transfer etme imkanıydı. 2000’li yıllar, başta halka arzlar olmak üzere, yeni ürünlerin geliştirilmesi ve alım satım sisteminin yenilenmesine ilişkin çalışmaların hız kazandığı bir dönem oldu. Ulusal ve uluslararası yeni endekslerin geliştirilmesi, Gelişen İşletmeler Piyasası, Kurumsal Ürünler Pazarı'nın kurulması bu dönemdeki en önemli gelişmelerdi.
YATIRIMIN GELECEĞİ
İlk borsalardan günümüze uzanan borsanın hikayesindeki her
gelişim evresinde, inisiyatif alan bir kişi veya kurumun cesur
hamlesine şahit olduk.
Halk Yatırım olarak, tarihin akışındaki
en temel dönüşümlerden ve gelişimlerden ilham alıyoruz. Yatırım
dünyasına öncülük eden çalışmalarımızla geleceği inşa ediyoruz.
Yapay zeka temelli uygulamamız AÖS, yenilikçi modülleriyle
yatırımcılık deneyimini kökten değiştiriyor.
Borsa Ligi, finansal
okuryazarlığı yarışmayla birleştirerek yarışın kurallarını
değiştiriyor. Halk Yatırım, odağında gelecek olan birçok
hizmetiyle Bugüne Bugün Yatırımın Adresi olmaya devam ediyor.